จิกนม ๔

Palaquium garrettii H. R. Fletcher

ไม้ต้นขนาดใหญ่ ทุกส่วนมียางสีขาว ใบเดี่ยวเรียงเวียนเป็นกระจุกที่ปลายกิ่ง รูปรี รูปขอบขนานหรือรูปขอบขนานแกมรูปใบหอก เกลี้ยงทั้ง ๒ ด้าน ช่อดอกแบบช่อกระจุก ออกตามกิ่งเหนือรอยแผลใบดอกสีขาวนวล ผลแบบผลมีเนื้อหนึ่งถึงหลายเมล็ดรูปทรงกระบอกแกมรูปทรงรี เมล็ดสีน้ำตาลดำ ผิวมันวาว มีรอยตามยาว มี ๖ เมล็ด

จิกนมชนิดนี้เป็นไม้ต้นขนาดใหญ่ สูงได้ถึง ๓๐ ม. ทุกส่วนมียางสีขาว กิ่งรูปทรงกระบอกหรือกึ่งเป็นสันเหลี่ยม มีช่องอากาศ มีขนสั้นนุ่มสีน้ำตาลแดงหรือเกือบเกลี้ยง

 ใบเดี่ยว เรียงเวียนเป็นกระจุกที่ปลายกิ่ง รูปรี รูปขอบขนาน หรือรูปขอบขนานแกมรูปใบหอก กว้าง ๓.๗-๘ ซม. ยาว ๑๑-๒๑ ซม. ปลายมน กลม หรือแหลมทู่ โคนรูปลิ่มแคบหรือรูปลิ่ม ขอบเรียบ แผ่นใบกึ่งหนาคล้ายแผ่นหนัง ด้านบนสีเขียวเข้ม ด้านล่างสีซีดกว่าเกลี้ยงทั้ง ๒ ด้าน เส้นกลางใบเป็นร่องทางด้านบน เป็นสันกลมนูนเด่นทางด้านล่าง เส้นแขนงใบข้างละ ๑๒-๒๑ เส้น ปลายเส้นเลือนจางและโค้งจดกันใกล้ขอบใบ เส้นใบย่อยคล้ายขั้นบันได ใบแก่ก่อนร่วงสีเหลือง ก้านใบยาว ๑.๕-๓ ซม. เป็นร่องทางด้านบน ขอบร่องเป็นสันก้านใบด้านล่างนูนเป็นสันเหลี่ยม เกลี้ยง หูใบรูปใบหอกกว้างประมาณ ๐.๕ มม. ยาว ๑-๒ มม. ด้านนอกมีขนสีน้ำตาลแดง ด้านในเกลี้ยง หูใบร่วงง่าย

 ช่อดอกแบบช่อกระจุก ออกตามกิ่งเหนือรอยแผลใบ มี ๑-๖ ดอก ก้านดอกยาว ๐.๕-๒ ซม. เป็นสันเหลี่ยม มีขนสั้นหนานุ่มสีน้ำตาลแดง กลีบเลี้ยงเรียง ๒ ชั้น โคนเชื่อมติดกัน ปลายแยกเป็นแฉก ๔-๖ แฉก ด้านนอกมีขนสั้นหนานุ่มสีน้ำตาลแดง ด้านในเกลี้ยง มีขนยาวนุ่มที่ปลายกลีบ กลีบเลี้ยงชั้นนอกรูปไข่หรือรูปสามเหลี่ยม กว้าง ๒.๕-๔ มม. ยาว ๓-๓.๘ มม. กลีบเลี้ยงชั้นในรูปรีกว้างหรือรูปไข่กว้าง กว้าง ๒.๔-๔ มม. ยาว ๓-๔ มม. ขอบกลีบมีสันเป็นเยื่อบาง เกลี้ยง ขอบเป็นชายครุย กลีบดอกสีขาวนวล ยาว ๐.๗-๑.๒ ซม. เรียบ เกลี้ยง โคนเชื่อมติดกันเป็นหลอด ยาว ๑.๘-๓.๑ มม. ปลายแยกเป็นแฉก ๔-๗ แฉก รูปขอบขนาน รูปใบหอก รูปไข่ หรือรูปรี กว้าง ๒.๗-๓.๗ มม. ยาว ๕.๕-๗.๕ มม. มีขนครุยที่ปลายกลีบ เกสรเพศผู้ ๑๒-๒๐ เกสร ติดที่ส่วนบนหลอดกลีบดอกด้านใน ยาว ๔.๕-๘.๕ มม. เกลี้ยง ก้านชูอับเรณูรูปเส้นด้าย ยาว ๒.๕-๔ มม.


อับเรณูติดที่โคน รูปขอบขนานแคบหรือรูปหัวลูกศร หันออก ยาว ๒.๕-๔ มม. มีขนประปราย แกนอับเรณูปลายตัด แหลม หรือมีรยางค์แข็ง ยาว ๐.๑-๐.๔ มม. รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ คล้ายรูปกรวย มี ๖ พู มีขนสั้นนุ่มสีน้ำตาลแดง มี ๕-๖ ช่อง แต่ละช่องมีออวุล ๑ เม็ด ก้านยอดเกสรเพศเมียมี ๖ สัน ยาว ๐.๘-๑.๖ ซม. โผล่พ้นหลอดกลีบดอก เกลี้ยง ยกเว้นส่วนโคนมีขนเล็กน้อยยอดเกสรเพศเมียแยกเป็นตุ่ม ๖ ตุ่ม

 ผลแบบผลมีเนื้อหนึ่งถึงหลายเมล็ด รูปทรงกระบอกแกมรูปทรงรี กว้าง ๑.๕-๒.๓ ซม. ยาว ๒.๕-๓.๒ ซม. เปลือกมีขนสากแข็งประปราย มีกลีบเลี้ยงติดทน เมล็ดสีน้ำตาลดำ รูปคล้ายผล ผิวมันวาว มีรอยตามยาว มี ๖ เมล็ด

 จิกนมชนิดนี้เป็นพรรณไม้ถิ่นเดียวของไทย มีเขตการกระจายพันธุ์ทางภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคตะวันออก และภาคใต้ พบตามป่าผลัดใบและป่าดิบ ที่สูงตั้งแต่ใกล้ระดับทะเลถึงประมาณ ๑,๓๐๐ ม. ออกดอกเดือนมกราคมถึงกุมภาพันธ์ เป็นผลเดือนมีนาคมถึงพฤษภาคม.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
จิกนม ๔
ชื่อวิทยาศาสตร์
Palaquium garrettii H. R. Fletcher
ชื่อสกุล
Palaquium
คำระบุชนิด
garrettii
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Fletcher, Harold Roy
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- (1907-1978)
ผู้เขียนคำอธิบาย
นายสุคิด เรืองเรื่อ